Buurtverhalen (14): Lentelustige gespreksflarden

Het is lente. Of bijna. Of al een paar dagen. Het weer is mooi, de kou bijna uit de lucht, en ik loop langs de grachten en de vaarten van West. 

“Vuile vieze teringlijer!” klinkt het aan de overkant van het water. “Stoephoer!” is het weerwoord. De rest verwalmt in de uitlaatgassen van een luid ronkende motor, maar is vast niet liefhebbender verwoord. 

Het is een begin van een verzameling onrustige gespreksflarden die ik op mag vangen.

Op een zijstraatje, bij de moskee, laat een jonge vrouw zich niet zielig in een hoekje zetten. “Alsof jij zoveel waard bent! Alsof jij voor jezelf kunt zorgen! Bij wie denk je straks weer terug te komen met je afgetrokken zak? Zak!” De zak schreeuwt en tiert terug, maar lijkt toch het onderspit te delven. Zijn stemvolume neemt af, tot er niets meer van over is dan wat gesputter. Ik kijk nog even, om te zien of er verder geen vreemde dingen gebeuren, maar ik zie de jonge vrouw trots wegbenen, met een man die er wat verslagen achteraan sjokt.

Voor me loopt een stelletje naast elkaar, van elkaar gescheiden door een kinderwagen en een woordenwisseling. Veel vang ik er niet van op, de woorden worden niet geschreeuwd maar op fluistertoon toegebeten, maar “doe in vredesnaam niet zo kinderachtig” kan ik duidelijk horen, net zoals ik kan zien dat het verwijt pijnlijk raakt. 

“Nou! Doe het dan! Doe het!” wordt op een andere straat teruggekaatst met “reken maar dat ik het doe! Dit is niet te doen!” en opgevolgd met een “Doe dan! Doe het!”. Niet dat ik met zekerheid weet wat er precies gedaan gaat worden, maar het lijkt me eerder passen bij een huisuitzetting dan een uitnodiging tot een gezellige activiteit. 

Misschien dat de lente de harten openzet, maar deze eerste lentedagen moet er eerst nog wat relationele vrieskou weggewerkt worden. 

Buurtverhalen (13): Het servies van mevrouw De Wit

Mevrouw De Wit woonde schuin boven mij. Eén trappenhuis verder. Ooit was er een meneer De Wit, maar die leefde al een jaar of tien niet meer toen ze aangaf wel wat hulp te kunnen gebruiken. Haar boodschappentassen werden te zwaar, net als haar vuilniszakken. Nu had ze daar een huishoudelijke hulp voor, maar als die niet kon komen was ze mooi hulpeloos. 

Broers had ze genoeg. Jongere broers waar zij voor moest zorgen toen ze klein was, oudere broers die zich niet altijd als broers gedroegen, zeker niet toen zij niet meer zo heel klein was. 

De inmiddels veel ouder geworden mevrouw de Wit zag hen vrijwel nooit. De jongere broers leken te willen vergeten dat ze haar ooit nodig hadden, de oudere broers wilden zichzelf waarschijnlijk vergeten. Mevrouw De Wit kon het niet vergeten. Ze wilde het ook niet.

 

Toen de jongejuffrouw lang geleden al meer dan genoeg redenen had om het ouderlijk huis te verlaten, kwam jongeheer De Wit aanzetten. Meneer De Wit, een praktiserend katholiek, een weeskind, kwam een protestants meisje kapen. Een protestants helpstertje. Een protestants lichaam. 
Er was nog een stok gevonden om mevrouw De Wit mee te slaan, en niemand in de gemeenschap liet die kans lopen. En dus trokken de jongelingen weg van haar geboortegrond naar Amsterdam. Praktisch zonder familie. 

Toen waren ze nog fris en hoopvol. Ze zouden kinderen krijgen en gelukkig worden, dachten ze.

Ze kregen één kind, een ongelukkig kind, zoals ze dat toen noemden, én heel veel zorgen. Het ongelukkige meisje werd een ongelukkige jongedame, werd een zwaar zieke jonge vrouw, en stierf, haar ouders verpletterd achterlatend. 

Er kwam geen familielid op de begrafenis. Geen één. 

Als ik bij mevrouw De Wit kwam, zag ik de foto van het kind, het meisje, de dode, en zag ik de tranen in de ogen van de oude dame. 

Meneer De Wit ging ook dood. Ook bij hem kwam er geen familielid op de begrafenis. Geen één. 

 

Een paar maanden voor haar eigen dood vertelde ze me dat ze contact had gezocht met haar broers, voor zover die zelf nog leefden, om toch goed afscheid te kunnen nemen. De broers hadden niet zo’n interesse. Er was wel een nichtje dat langs kwam. Die had echter meer aandacht voor de prachtige, antieke porseleinen serviezen die in een sierkast stonden, dan voor de verhalen en wensen van mevrouw De Wit.

 

‘Ze zal scherven erven,’ katte het oude vrouwtje. 

Op haar laatste dag heeft ze het hele servies omvergetrokken en het leven gelaten. Strijdbaar, dat was ze wel. 

Buurtverhalen (12): Het onbekende lot van Petterik

Een paar portieken verderop schreeuwde de buurvrouw naar haar zoon. Petterik! Petterik!

Waar zou dat joch uithangen? 

Zeker niet in de binnentuin, daar kon hij vanuit hun huis op de derde verdieping niet komen. Ook niet op het dak. Maar waar dan wel?

Bij nader onderzoek bleek dat Petterik helemaal niet ver weg was, maar gewoon in huis, misschien wel op het balkon, en dat zijn moeder vond dat het luidkeels toeroepen de enige manier was om zijn aandacht te trekken. 

Ze deed het vaker zo. Eén of twee keer per dag, meerdere dagen in de week, en net zoveel weken per jaar als er weken in een jaar zitten.

Petterik werd toegeschreeuwd, en als zijn moeder zijn aandacht had, schreeuwde ze verder over dingen die hij moest doen of fout deed of wat dan ook. 

Misschien had Petterik het nodig, misschien deed hij ook veel fout, maar ik geloof niet dat Petterik het slechte karakter of de kwade wil of de boze opzet had die zijn moeder hem toedichtte. Petterik, laat ik hem verder gewoon Patrick noemen, was wat we vroeger “een zielig geval” noemden. Geen syndroom van Down, maar iets anders waardoor hij achterliep, waardoor hij anders was. Iedere doordeweekse dag werd hij met een busje opgehaald om naar één of andere opvang- en opleidingsvorm gebracht te worden. Aan het eind van de dag kwam hij weer terug, om door zijn moeder gecommandeerd te worden. 

Af en toe leek zijn wat oudere broer (Henderik, of zo) ook een bron van ergernis te zijn. En soms leek er een vader aan het spel mee te doen. Diens rol was onduidelijk, behalve op de momenten dat de vader en de moeder ruzieden, en de buurt mee mocht genieten van gebrom, geschreeuw, gehuil, afgewisseld met "Petterik!" als het joch zich er blijkbaar mee bemoeide.

Ik heb wel eens zo’n telefoondienst gebeld, zo’n club die zich bezig hield met kindermishandeling, als ik het idee kreeg dat Patrick niet alleen verwijten en scheldwoorden, maar ook hardere zaken naar zijn hoofd geslingerd kreeg. Ik weet zeker dat anderen ook belden. 

Zijn onderbuurvrouw, de oude lieve mevrouw De Wit, bekommerde zich wel eens om het joch. Dan haalde ze hem in huis om hem in alle rust limo en koekjes te voeren, en om hem uit de klauwen van zijn familie te houden. 

 

Het ging van kwaad tot erger. Het geschreeuw nam toe, zo ook de zorgen. Ik belde weer eens met de kinderbescherming.

Plotseling was het afgelopen. Het was stil. Dagen achter elkaar hoorden we niets. 
Na een week of wat vroeg ik mevrouw De Wit wat er met Patrick gebeurd was. Veel kon ze er niet over vertellen, behalve dan dat ze allemaal verdwenen waren. ’s Morgens ging Patrick met z’n busje naar school, en ’s middags vertrok de rest van het gezin met een halfvolle vrachtwagen. 

En dat was het.

Patrick weg, familie weg, en wij bleven met een raadsel achter. Ik geloof niet dat iemand de moeite heeft genomen precies uit te zoeken wat er nu voorgevallen was, waar ze nu naar toe waren, hoe ze terecht waren gekomen, wat er met Petterik gebeurd was. Wat zouden we ook aan die kennis gehad hebben?

Buurtverhalen (11): Of ik iemand besteld had

Het is alweer een tijdje geleden.

Het was laat. Erg laat, en ik sliep. Of bijna. Of ik las een boek, zoiets. In ieder geval lag ik in bed, toen de bel ging. Ik schrok. Niet vanwege het slechte geweten dat ik ongetwijfeld had, maar vanwege het wonderlijke tijdstip, en het vermoeden dat het slecht nieuws zou kunnen betekenen. De brandweer. De politie. Een buurmens in de problemen. Een ouder die de weg kwijt was. Zoiets.
Ik schoot iets aan, hobbelde de gang door, en snelde naar de deur.
Een vaag type, met daarachter een fris jong ding in onfrisse kleren.
Of ik iemand besteld had.
‘Eh? Nee!’
Of ik haar niet besteld had. Hij wees naar het meisje. Ik zag haar niet zo goed, maar ze leek me te jong. Te mooi. Te luchtig gekleed. Te somber kijkend.
‘Eh? Nee.’
Of ik dat wel heel erg zeker wist.

Hier moest ik toch echt even twijfelen. Ik wist het heel erg zeker, maar dat leek me niet het belangrijkste deel van zijn vraag. Het ging er meer om of ik handel met hem wilde doen, onder dreiging van iets waar niet expliciet mee gedreigd werd.
Ik keek nog eens, en kon me voorstellen dat ik haar, als ik veel jonger was, misschien wel beter zou willen leren kennen, maar om de dooie dood niet onder deze omstandigheden, nu, als onderdeel van een zakelijke afspraak.
‘Ja. Ik weet het zeker.’
Dan was er vast en zeker een vergissing in het spel.
‘Vast en zeker.’
De man wenste me een goede nacht, verder. De jongedame keek me nog even aan.
Het werd een rusteloze nacht, met nare gedachten, vreemde dromen, en het gevoel dat ik meer had moeten doen. Maar wat? En hoe?

Buurtverhalen (10): Huurdershumor

Alle bewoners van het trappenhuis naast ons werden uitgekocht door de oude eigenaar. De nieuwe eigenaar liet de hele boel kaal strippen, en weer soort van prachtig optrekken. Soort van prachtig, ik schrijf het bewust, want de schijn was schoon maar de kwaliteit leek bij later gebruik nogal tegen te vallen. Dat werd echter pas later bekend. Wat direct bekend was, was dat muren werden verwijderd en opgetrokken, keukens gezet, kelders gegraven, appartementen gesplitst. Daarna werd ieder appartement voor de hoofdprijs verkocht. Ik schat zo dat de aankoopprijs een keer of drie over de kop ging.

De nieuwe bewoners waren licht, jong, succesvol en kapitaalkrachtig (en anders waren hun ouders dat wel). Naast ons kwamen Roos en Sebas te wonen. Type ideale schoondochter, ideale schoonzoon. Mooi, strak, professioneel, ambitieus.
Ze zaten voor hun nieuwe huis op de fatboy-kussens op de toch wat krappe stoep.

Ik zag ze zitten, groette en zei: ‘heb je net goudgeld betaald voor zo’n mooi huis, en dan moet je nog op de stoep zitten.’
Zelden zag ik zonnige humeuren zo snel bewolken. Het is nooit meer goed gekomen tussen ons. Het huis had hen blijkbaar zoveel gekost, dat ze zich geen lachje meer konden veroorloven.

Buurtverhalen (9): het sombere lot van F

 

F, heette ze. Ze woonde boven me en was zo lelijk als armoede en ellende en hard werk je lelijk kunnen maken. Een slecht gebit, een vale huid, zorgelijke lijnen, een wat kromme houding, handen met vergroeiingen. Ze zag eruit alsof ze een jaar of vijftig was, terwijl ze misschien pas 35 barre winters had meegemaakt.
Ze verdiende wat geld als schoonmaakster, net genoeg om niet dood te gaan, net genoeg om de niet geweldig goed onderhouden, erg schamele huurwoning te kunnen bekostigen.
Ze kende bijna niemand. Ja, ons, haar benedenburen, en nog wat familie. Een broer, een vader, wat poetsklanten. Wij waren de enige Nederlanders die ze wel eens sprak. Haar Nederlands werd er wat beter door, die gesprekjes van vijf minuten over het balkon, een kwartiertje op de stoep, een half uurtje in de tuin.
Maar we losten haar eenzaamheid niet op. Daar waren we niet voor.
Haar broer zag het wel als zijn taak. En hij had een oplossing gevonden: A werd ingevlogen. A, die geen woord Nederlands sprak, wel zijn stem wist te verheffen, en ervoor zorgde dat F minder vaak op straat, minder vaak in de tuin gezien werd.

Als ik F toch nog tegenkwam, groette, en vroeg hoe het ging, kreeg ik een schichtig antwoord, iets dat tussen ‘goed’ en ‘slecht’ en ‘bemoei je er niet mee’ in zat.
En toen ging ze verhuizen, naar iets dat groter en beter zou zijn.
In een dag had ze alle spullen ingepakt, en van de gracht naar een flatje in Bos & Lommer versleept. Zij én A.
‘Kom nog eens langs,’ zeiden we. ‘Geef ons je adres.’ Maar we kregen haar adres niet en ze kwam niet langs.

Een jaar of twee later zagen we haar ergens in de buurt scharrelen. Krommer dan anders, lelijker dan ooit, met minder tanden.
‘F! Hoe gaat ‘t?’
Niet zo best, ging het. A was nu in zijn geboorteland, maar zou over een paar maanden wel weer terug zijn. Dan moest zij weer voor hem koken, voor hem werken, voor hem zorgen. Maar wie zorgde er voor háár, in die wijk waar ze nog minder mensen kende, waar niemand met haar praatte, haar familie nauwelijks aandacht voor haar had, en er geen buren waren die wel eens naar haar omkeken? Het was een litanie aan ellende in halfbakken Nederlands.

Maar toen we haar uitnodigden weer eens langs te komen, of suggereerden zelf bij haar langs te gaan, bleek dat geen goed idee te zijn.
Dat zou A niet goed vinden, en haar broer ook niet.
Ze draaide zich snel om, en verdween voor altijd uit ons zicht.

Woordvindingsproblemen

 

 

Na een avondje teveel geëmotioneerd praten en teveel chocoladetaart was het een onrustige nacht. Het verbaasde me ook niet om die ene acteur te zien, en die andere. Jeweetwel. Die beroemde.

Die gast met die beroemde quote en die andere. Met die koppen. Nee. Niet uit The Shining. Ik weet wie dat is, alhoewel ik even niet op zijn naam kan komen. Die andere. Die gast uit The Apprentice en die film met die taxi. Die. Maar dan bedoel ik dus die andere, op wiens naam ik echt niet kan komen maar ik zie zijn kop zo voor me. Was hij geen Duitser?

Man, wat heb ik er een hekel aan als ik niet op woorden en namen kan komen. Alzheimer Light. Woordvindingsproblemen. Is dit de start van een vorm van dementie? Ik moet de dokter maar eens bellen voor een onderzoek. In een kinderboek las ik iemand die niet zo sterk was in woorden, en een raar woord gebruikte voor Alzheimer. Welk woord was dat ook alweer? Het staat in een boek van Simone de Jong over meneer hartjes. Laat maar.

Die gast van Taxi, Nee! Taxi Driver. Robert de Niro. Maar die bedoel ik dus niet. Die andere.

Niet die gast die niemand meer een film wil laten maken omdat hij zich vergreep aan jongens of meisjes of vrouwen of wat ook alweer. Hoe heette hij dan? Uit die serie over de president, die serie die ik niet heb gezien maar die iedereen kent van Netflix. Ik heb geen Netflix. Kevin Spacey. Die dus niet. Maar die ander.

Tijd om naar buiten te gaan. Wandelen met de hond. De straat oversteken. Dat was het. Iets met een kruispunt. En een sigarenzaak. Prachtfilm. Jaren geleden gezien. Was het er niet een uit een reeks van drie? Iets met rook! Smoke? Up in smoke? Cheech en Chong? Nee, dat was suf. Nooit afgekeken. Hoe heette hij nou? Nee, niet Kevin Spacey. Dat wist ik al.

Maar wat dan toch? Waarom denk ik toch aan mannen die hun handen niet thuis kunnen houden? Aan Weinberg? Weinstein? Hoe heette die ook alweer precies? Harvey Weinstock?

Harvey Keitel! Topacteur. Smoke. Fijne film.

Maar waarom denk ik ’s nachts aan hem?